Η Κοινότητα Πενταλόφου
Η κοινότητα Πενταλόφου αποτελείται από 4 δημοτικά διαμερίσματα και έχει συνολικό πληθυσμό 896 κατοίκους. Αναλυτικά τα δημοτικά διαμερίσματα που αποτελούν την κοινότητα Πενταλόφου:
Κ.δ. Πενταλόφου -- ο Πεντάλοφος [ 633 ]
Κ.δ. Αγίας Σωτήρας -- η Αγλια Σωτήρα [ 32 ]
Κ.δ. Βυθού -- ο Βυθός [ 184 ]
Κ.δ. Διλόφου -- το Δίλοφο [ 4]
Τέσσερα πέτρινα χωριά κι ένα Μοναστήρι σχηματίζουν την Κοινότητα Πενταλόφου. Ο ομώνυμος ιστορικός Πεντάλοφος, το μεγαλύτερο μαστοροχώρι της Μακεδονίας, ο ιδιόμορφος Βυθός, κρεμασμένος κάτω από τους εντυπωσιακούς βράχους του Καραουλιού, το καλοδιατηρημένο Δίλοφο, με τα μεγάλα αρχοντόσπιτά του, η κατάφυτη Αγ. Σωτήρα, κρυμμένη ανάμεσα σε φυλλοβόλα δάση και το ξακουστό Μοναστήρι της Αγ. Τριάδας, χτισμένο μέσα σε μια κλειστή ορεινή κοιλάδα του Βοΐου. Αυτή είναι η Κοινότητα Πενταλόφου, ένας τόπος ξεχωριστός όπου η παράδοση και η ομορφιά δεν αποτελούν απλά αναβίωση του παρελθόντος αλλά καθημερινό βίωμα. Ένας τόπος που αναζητά την εξερεύνηση και τότε απλόχερα γίνεται έτοιμος να χαρίσει τους θησαυρούς που κρύβει στα σπλάχνα του.
Η περιοχή του Πενταλόφου βρίσκεται σκαρφαλωμένη στο νότιο τμήμα του Βοΐου, μεταξύ των Νομών Καστοριάς και Γρεβενών, αποτελώντας το δυτικότερο και ίσως το ωραιότερο κομμάτι του Νομού Κοζάνης. Γειτονικά της χωριά είναι το Επταχώρι, η Σαμαρίνα, η Καλλονή, το Δοτσικό, ο Αυγερινός και η Μόρφη. Σε αυτό τον τόπο βρίσκεται ο Ζουπανιώτικος Αηλιάς, η μία από τις δύο ψηλότερες κορυφές του βουνού, η τεχνητή λίμνη του Βυθού στο φράγμα του ποταμού Πραμόριτσα, τα μεικτά δάση του Τάλιαρου πίσω από το Δίλοφο και το πέτρινο γεφύρι της Σβόλιανης.
Η περιοχή του Πενταλόφου έχει πολλά να μας πει για όλους τους σημαντικούς σταθμούς της ελληνικής ιστορικής πορείας. Στους αρχαίους χρόνους αποτελούσε τμήμα του κρατιδίου της Ορεστίδας στη γη της Άνω Μακεδονίας. Στην περίοδο της τουρκοκρατίας το Ζουπάνι ήταν το σημαντικότερο κεφαλοχώρι της βορειοανατολικής Πίνδου, διατηρώντας αμιγώς ελληνικούς πληθυσμούς που κατέφευγαν στα άφταστα και απομονωμένα μέρη του Βοΐου για να ζητήσουν καταφύγιο. Στα χρόνια της ελληνικής επανάστασης μέχρι εδώ έφταναν οι επιδρομές των τουρκαλαβανών για να σκορπίσουν την καταστροφή και τελικά να κάψουν το χωριό το έτος του 1829.
Στον Β’ παγκόσμιο πόλεμο ο Πεντάλοφος αποτέλεσε το ορμητήριο του ελληνικού στρατού. Από εδώ πέρασε ο Δαβάκης, ο πρωταγωνιστής του έπους του ’40 και από εδώ ξεκινούσαν οι γυναίκες τις Πίνδου φορτωμένες με πυρομαχικά στην ανηφόρα για το μέτωπο, κουβαλώντας τραυματίες στην επιστροφή τους προς το χωριό. Αργότερα, στην περίοδο της φτώχειας και της μετανάστευσης η φήμη που είχαν δημιουργήσει οι παλιοί ξακουστοί Ζουπανιώτες μαστοροκαλφάδες έκανε καλοδεχούμενους τους νέους κτίστες από το Βόιο σε ολόκληρη την Ελλάδα και όχι μόνο. Όμως ακόμα και σήμερα στην εποχή της ισοπέδωσης και της αστικοποίησης ο Πεντάλοφος κρατάει ακόμα για να θυμίζει την άλλη Ελλάδα, την Ελλάδα των βουνίσιας φύσης, της ιστορίας και του πολιτισμού.
Η αρχιτεκτονική της περιοχής είναι ενιαία, όχι μόνο για τα χωριά της Κοινότητας Πενταλόφου, αλλά και των περισσοτέρων οικισμών του Βοΐου. Τα παραδοσιακά αυτά πετρόχτιστα χωριά, τα λεγόμενα “Μαστοροχώρια” αποτελούν οργανωμένους οικιστικούς και πολιτιστικούς ιστούς.
Ο τοπικός λαϊκός πολιτισμός τους είναι συνυφασμένος κατά κύριο λόγο με τους μαστόρους της πέτρας. Σε ολόκληρο το Βόϊο υπάρχουν αξιοθαύμαστα δείγματα μιας ιδιαίτερης Λαϊκής Αρχιτεκτονικής που κυριάρχησε από τις αρχές του 18ου αιώνα, φορείς της οποίας ήταν οι φημισμένοι Μαστοροκαλφάδες. Οι μάστορες αυτοί αποτέλεσαν την αφετηρία μιας ιστορικής πορείας που έδωσε στους Έλληνες το δικαίωμα να αισθάνονται περήφανοι για τα έργα τους στα χρόνια της τουρκοκρατίας. Οργανωμένοι σε σινάφια και συντεχνίες, μιλώντας τη δική τους γλώσσα, τα Κουδαρίτικα, έχτισαν σε όλη τη χώρα, αλλά και πέρα από αυτή. Γι’ αυτό το λόγο ο κάθε μάστορας με υπερηφάνεια έλεγε ‘‘Οι Ζουπανιώτες έχτισαν τον κόσμο’’.
Οι ικανοί αυτοί τεχνίτες κατασκεύασαν στολίδια μοναδικά της Μακεδονικής αρχιτεκτονικής, όπως μεγαλόπρεπα αρχοντικά, εκκλησίες και μοναστήρια, καμπαναριά, καλντερίμια, περίτεχνες βρύσες και ένωσαν τις όχθες των ποταμών υψώνοντας μονότοξα και πολύτοξα πέτρινα γεφύρια. Ολόκληρο το χωριό σχημάτιζε πομπή που τους συνόδευε μέχρι τα τελευταία σπίτια και με τον ίδιο τρόπο τους υποδέχονταν όταν επέστρεφαν.
Η τεχνική των μαστόρων είναι αποτυπωμένη κυρίως στις τοπικές κατοικίες. Κτισμένες όλες με εμφανή πέτρα, ξύλινα παράθυρα και πόρτες και ξύλινη στέγη καλυμμένη από πέτρινες πλάκες, βρίσκονται σκαρφαλωμένες στις πλαγιές των βουνών και προσαρμοσμένες τόσο τέλεια στο ανάγλυφο, που νομίζει κανείς ότι αποτελούν τμήμα του φυσικού τοπίου. Δεν πρόκειται απλά για ισόγεια κτίσματα, αλλά για διώροφα και τριώροφα, με σχέδια που εξυπηρετούσαν τις ανάγκες των κατοίκων και τον καθημερινό τρόπο ζωής τους.
Τα αγκωνάρια υπογραμμίζουν το περίγραμμα των κτιρίων, ενώ χαρακτηριστικές είναι οι πλάκες που βρίσκονται στις γωνίες τους, όπου σκαλίζεται η ημερομηνία κτίσης τους, οι μορφές του ιδιοκτήτη ή του πρωτομάστορα, ή ακόμη και θρησκευτικά σύμβολα, με σκοπό να προστατέψουν το σπίτι και τους ενοίκους από το κακό. Τα κτίσματα ολοκληρώνονται από τις αυλές, που οριοθετούνται από ψηλούς πέτρινους μαντρότοιχους με χαρακτηριστικό τους γνώρισμα τις ξύλινες αυλόθυρες. Διακοσμημένες με γυφτόκαρφα σε ενδιαφέροντα σχέδια, προστατεύονται με δικές τους σκεπές από ξύλινο σκελετό και σχιστόπλακες.
Είναι αξιοθαύμαστο το γεγονός πως οι μάστορες εκείνης της εποχής, με τα ελάχιστα μέσα που διέθεταν, κατάφεραν να κατασκευάσουν κτίσματα με τέτοια ομορφιά και αντοχή έτσι ώστε να μπορούμε εμείς σήμερα, μετά από περίπου δύο αιώνες, να τα καμαρώνουμε και να τα χρησιμοποιούμε.
Διοίκηση
Μπορείτε να επικοινωνήσετε με την κοινότητα Πενταλόφου μέσω τηλεφώνου , φαξ , ταχυδρομείου ή e-mail στα παρακάτω στοιχεία:
Διεύθυνση : Πεντάλοφος Κοζάνης , τ.κ. 50007
Τηλέφωνα : 24680 41264 / 41320
Φαξ : 2468041464
E-mail : pental1@otenet.gr
Πως θα έρθετε
Η πρόσβαση στον Πεντάλοφο είναι πολύ εύκολη, μιας και από την περιοχή διέρχεται τμήμα της παλιάς εθνικής οδού ‘‘Κοζάνης – Ιωαννίνων’’, το οποίο δεν είναι πλέον επιβαρυμένο από κίνηση, αλλά και η Κάθετος της Εγνατίας Οδού για Καστοριά που φτάνει μέχρι τη Νεάπολη. Από τη Νεάπολη ο Πεντάλοφος απέχει μόλις 40 χλμ. Επίσης το τοπικό δίκτυο της Κοινότητας χαρακτηρίζεται ως αρκετά καλό, ενώ ιδιαίτερα πλούσιο είναι και το δασικό οδικό δίκτυο.
Από Κοζάνη, μέσω Νεάπολης – Τσοτυλίου (92χλμ.)
Από Καστοριά, μέσω Νεάπολης – Τσοτυλίου (78χλμ.)
Από Καστοριά , μέσω Καστανόφυτου – Δαμασκηνιάς (68χλμ.)
Από Νεστόριο , μέσω Επταχωρίου (45χλμ.)
Απο Γρεβενα, μέσω Οροπεδίου - Κορυφής (75χλμ.)
Από Γρεβενά, μέσω Οροπεδίου – Καλλονής (77χλμ.)
Από Ιωάννινα μέσω Κόνιτσας (110 χλμ.)
Σήμερα με την εφαρμογή του Σχεδίου ¨Καλλικράτης¨εντάσσονται και οι τέσσερις οικισμοί της κοινότητας Πενταλόφου στον καινούριο δήμο Βοΐου.