Απόδραση στο πολυσχιδές ανάγλυφο της Πίνδου, της μεγαλύτερης οροσειράς της χώρας, όπου η άγρια φύση παραμένει ζωντανή και ατόφια.

Σε τούτη την ξεχωριστή γωνιά της μακεδονικής γης οι ορεινές κοινότητες διαφυλάττουν ακόμα το προνόμιο της αρμονικής συνύπαρξης με αυτό τον ατίθασο κόσμο των βουνών.

Οχι μακριά από την πολυκοσμία του χιονοδρομικού κέντρου της Βασιλίτσας στα δυτικά του όρους Ορλιακας, απλώνεται ο θαυμαστός βουνίσιος κόσμος της Βάλια Κάλντα με τα δασωμένα υψώματα και τα λαμπερά ξέφωτα της Πίνδου όπου απαγκιάζουν τα Κουπατσαρέικα και τα Βλάχικα χωριά όπως ο Ζιάκας, το Σπήλαιο, το Περιβόλι, η Αβδέλλα. Το ενδιαφέρον εδώ δεν επικεντρώνεται μόνο στα εντυπωσιακά δώρα της φύσης, αλλά και στα έργα των ανθρώπων - μάρτυρες ενός άλλου τρόπου ζωής, εμφανίζονται διαρκώς μπροστά σου με τη μορφή λιθόκτιστων γεφυριών, περίτεχνων εκκλησιών, στιβαρών πέτρινων σπιτιών. Τούτη η εποχή, με τα πέπλα του χειμώνα να σκεπάζουν τους δρόμους και τα μονοπάτια, η τραχιά γη της Γρεβενιώτικης Πίνδου χρειάζεται προσοχή. Παρότι το οδικό δίκτυο είναι ασφάλτινο και βοηθά στις μετακινήσεις, το χιόνι είναι συνήθως πυκνό ενώ ακόμη και χωρίς αυτό απαιτείται διαρκής επαγρύπνηση στα ορεινά περάσματα και στα ανήλια σημεία (ειδικά νωρίς το πρωί), όπου ο πάγος καραδοκεί.

Ενας τσιμεντένιος δρόμος ξεκινά από την άκρη του χωριού και κατηφορίζει για 7 χλμ. έως την είσοδο του φαραγγιού όπου υπάρχει το περίφημο μονότοξο πέτρινο γεφύρι της Πορτίτσας. Κτίστηκε πιθανόν στα μέσα του 19ου αιώνα, ενώνοντας τα χωριά Σπήλαιο, Μοναχίτι, Τρίκωμο. Σε αυτό το σημείο το ποτάμι εγκλωβίζεται στο στενό άνοιγμα του βράχου και στριφογυρνά με ορμή καθώς αναζητά διέξοδο στη θέση «Καρούτες», κοντά στο Τρίκωμο.

Συνεχίζοντας από το Σπήλαιο θα προσεγγίσετε τα Βλάχικα χωριά Περιβόλι και Αβδέλλα που κρατούν ακόμη καλά την ορεινή γοητεία της απομόνωσης. Ο δρόμος «τρέχει» στη ράχη δασωμένου αυχένα, ο οποίος συνδέει τον Ορλιακα με τη Βασιλίτσα. Στη συνέχεια θα στραφείτε δυτικά, θα περάσετε το καθολικό της υστεροβυζαντινής Μονής του Αγίου Νικολάου και θα καταλήξετε στο Περιβόλι (23 χλμ.) σε υψόμετρο 1.260μ. Με σύντομη παράκαμψη (5 χλμ.) θα επισκεφθείτε το επίσης ορεινό χωριό Αβδέλλα.

Το Εθνικό Πάρκο Βόρειας Πίνδου

Στις 31-5-2005 με κοινή υπουργική απόφαση ενοποιήθηκαν οι Εθνικοί Δρυμοί Βόρειας Πίνδου - Βάλια Κάλντα και Βίκου - Αώου, ενώ παράλληλα καθορίσθηκαν τα όρια του ενιαίου πλέον «Εθνικού Πάρκου Βόρειας Πίνδου». Η δημιουργία του νέου διευρυμένου Εθνικού Πάρκου αποσκοπεί στην προστασία, στη διατήρηση και στην ολοκληρωμένη διαχείριση της φύσης και του τοπίου της περιοχής το οποίο θεωρείται φυσική κληρονομιά και πολύτιμος εθνικός φυσικός πόρος, μέσα από διαδικασίες που θα εξασφαλίζουν την αρμονική συνύπαρξη ανθρώπου και φύσης στο πλαίσιο μιας αειφόρου ανάπτυξης.

Πρόκειται για ένα πάρκο με πραγματικά γιγάντιες για τα ελληνικά δεδομένα διαστάσεις που καταλαμβάνει μεγάλο μέρος των νομών Ιωαννίνων και Γρεβενών και σε γενικές γραμμές εμπεριέχει μια περιοχή που προσδιορίζεται ανάμεσα στο Μέτσοβο, στη Σαμαρίνα, στην Κόνιτσα και στα Ζαγοροχώρια.

Ταυτόχρονα καθορίζονται τρεις σημαντικές ζώνες προστασίας. Η περιοχή προστασίας «Βίκου», η περιοχή προστασίας «Αώου» και η περιοχή προστασίας «Βάλια Κάλντα». Ομως, ακόμη και έτσι το φυσικό περιβάλλον δέχεται έντονες πιέσεις. Καινούργιοι δρόμοι διανοίγονται μέσα από σημαντικά σε βιοποικιλότητα οικοσυστήματα, οι δασικοί δρόμοι στην ουσία είναι ανοικτοί και προσβάσιμοι από όλους (λαθροϋλοτόμους, λαθροθήρες και λαθραλιείς). Τα Σαββατοκύριακα, όταν οι καιρικές συνθήκες είναι καλές, ο πυρήνας του Εθνικού Δρυμού και το Αρκουδόρεμα μετατρέπονται σε «εθνικές ψησταριές», όπου ο καθένας κάνει ό,τι θέλει ενάντια στους κανονισμούς και τις διατάξεις προστασίας του Πάρκου.

Από το χωριό Περιβόλι ξεκινά ο δασικός δρόμος (που συνήθως από τα τέλη Νοέμβρη κλείνει λόγω χιονιού) αλλά και το πεζοπορικό μονοπάτι τα οποία οδηγούν στην περίφημη Ζεστή Κοιλάδα (Βάλια Κάλντα) και τον πυρήνα του νεοϊδρυθέντος Πάρκου. Η πεζοπορική διαδρομή είναι εύκολη (μάλιστα μέχρι κάποιο σημείο θα πάτε και με αυτοκίνητο) με σχετικά μικρές κλίσεις. Ομως θα πρέπει να καλύψετε μια απόσταση περίπου 14 χλμ. (με επιστροφή) σε 4 ώρες περίπου. Το χωριό Περιβόλι διαθέτει υποδομή για φαγητό και διαμονή. (Πληροφορίες: Εταιρεία Προστασίας «Βάλια Κάλντα» 24620-85091).

Ειδικές αποδράσεις

Με τα πόδια από το Σπήλαιο στο φαράγγι της Πορτίτσας: Φτάνοντας στο Σπήλαιο αναζητάμε την πλατεία του παλιού δημοτικού σχολείου. Από εδώ ξεκινά η αναπαλαιωμένη λιθόκτιστη στράτα που οδηγεί στο φαράγγι της Πορτίτσας (υπάρχουν πινακίδες). Το μονοπάτι μ' ένα συνεχές αλλά ευχάριστο ζιγκ-ζαγκ κατεβαίνει προς το φαράγγι προσφέροντας παράλληλα θαυμάσια θέα στην κοιλάδα. Παντού θα συναντήσετε πινακίδες και δεν υπάρχει καμία απολύτως πιθανότητα να μπερδευτείτε. Συνολικά από το χωριό Σπήλαιο (υψομ. 950) έως το γεφύρι (υψομ.650) καλύπτετε μια υψομετρική διαφορά 300 μέτρων.

Mε 4χ4 από το Μοναχίτι στο Μικρολίβαδο και το Περιβόλι: Πηγαίνοντας προς το Τρίκωμο για να επισκεφθείτε το εντυπωσιακό γεφύρι του Αζίζ Αγά, αξίζει να συνεχίσετε έως το χωριό Μοναχίτι. Από εδώ ξεκινά μια ενδιαφέρουσα χωμάτινη διαδρομή που δεν ξεπερνά τα 11 χιλιόμετρα και θα σας φέρει στο χωριό Μικρολίβαδο, στις παρυφές του Εθνικού δρυμού της Βάλια Κάλντα. Συνεχίζετε σε μέτριας βατότητας χωματόδρομο που οδηγεί στον Αγιο Νικόλαο όπου και θα βγείτε πάνω στον οδικό άξονα που συνδέει τα Γρεβενά με το Περιβόλι. Αν έχει χιονίσει, ρωτήστε οπωσδήποτε τους ντόπιους αν ο δρόμος είναι προσπελάσιμος.

Με βάρκες rafting στο Βενέτικο: Στον ποταμό Βενέτικο έχουν ανοιχτεί 3 διαδρομές, 2ου και 3ου βαθμού δυσκολίας. Η πρώτη από το ύψος του χωριού Σπήλαιο ολοκληρώνεται στην είσοδο τους φαραγγιού της Πορτίτσας. Η δεύτερη αρχίζει από το γεφύρι του Τρίκωμου και τελειώνει σε εκείνο του Αζίζ-Αγά, ενώ η τρίτη έχει ως αφετηρία τη γέφυρα του Ελευθεροχωρίου και τερματισμό τη συμβολή Βενέτικου - Αλιάκμονα. Πληροφορίες στα Γραφεία Οδηγών Aγριας Φύσης (24620 85032, www.venetikos.gr ) και «No limits» (www.nolimits.com.gr)

Το γεφύρι του Αζίζ Αγά
Βρίσκεται κοντά στο χωριό Τρίκωμο και διαθέτει το μεγαλύτερο σε άνοιγμα τόξο από τα σωζόμενα γεφύρια της Μακεδονίας που φθάνει τα 15 μέτρα και συνολικό μήκος 71 μέτρα. Κτίστηκε επί τουρκοκρατίας το 1727 και χρηματοδοτήθηκε από τον Αζίζ-Αγά. Το σημαντικό αυτό γεφύρι βρισκόταν πάνω στους ορεινούς δρόμους που συνέδεαν την Ηπειρο με τη Μακεδονία.

Διαμονή

Ζιάκας: «Αλώνι του Ηλιου» (24620 83837, www.alonitouiliou.gr) και «Βίλα Αλεξάνδρα» (24620 25660, www.villaalexandra.gr.)

Σπήλαιο: «Αερόπη» (24620 82256).

Περιβολάκι: Ξενώνας «Το Περιβολάκι» (24620 81141, www.perivolaki.gr).

Λάβδα: «PINDOS PALACE»(24620 25190, www.pindospalace.gr).

Πανόραμα: «DON CONSTA NTINO»(24620 83060, www.donconstantino.gr), «Vasilitsa Resort» (24620 83555, www.e-vasilitsa.gr)

«Αρχονταρίκι» (24620 85660, www.archodariki.gr), «CASA LA MUNDI» (24620 25555, www.casalamundi.gr).

Περιβόλι: «Valia Calda» (24620 82020, www.valiacalda.com ) και «Αρκουδόρεμα» (24620 81467, www.xenonas-arkoudorema.gr).

Φαγητό

Στο Περιβόλι θα πάτε στο «La Stiaua» (24620 85260) όπου θα απολαύσετε ψητά (ο Δημήτρης Ιττης είναι φημισμένος γι' αυτά) και πιάτα από τη βλάχικη κουζίνα (δοκιμάστε τσουκνιδόπιτα!). Κρυμμένη στο δάσος είναι η ταβέρνα «Αετοφωλιά» (6974554554 )

-7 χλμ. από το Ζιάκα-, γνωστή για τα ψητά και τα χωριάτικα πιάτα της. Στο Σπήλαιο θα βρείτε την ταβέρνα «Πέρδικα» (24620 82234) με μακεδονίτικες πίτες και πρόβειο κεμπάπ και το «Σπηλαίο» (24620 82303) με ντόπια κρεατικά και σπιτικό τσίπουρο.

Οι περισσότερες ταβέρνες λειτουργούν στον άξονα Γρεβενών ? χιον. κέντρου, Βασιλίτσας, δοκιμάστε την ταβέρνα «Αρκτος» (24620 82618).

Fast Info

Κουπατσαραίικα χωριά
Είναι Ελληνόφωνα βλαχοχώρια που πήραν το όνομά τους από τη βλάχικη λέξη «κουπάτσου» που σημαίνει βελανιδιά. Τα Κουπατσαραίικα βρίσκονται κυρίως γύρω από τον Βενέτικο ποταμό. Τα μεγαλύτερα είναι ο Ζιάκας, το Σπήλαιο, ο Περιβολάκι, το Τρίκωμο, το Μοναχίτι, το Κοσμάτι. Οι Κουπατσαραίοι ήταν κατά παράδοση κτηνοτρόφοι, ασχολήθηκαν όμως επιτυχώς και με τις μεταφορές οργανώνοντας καραβάνια.

Ηρωικές μνήμες
Στην περιοχή του Ορλιακα είχε τα λημέρια του ο θρυλικός κλεφταρματωλός Θεόδωρος Ζιάκας. Στις 16 Μαΐου του 1854, στη θέση Χούνη Χαρβάλη, με τα 1.000 παλικάρια του αντιμετώπισε ηρωικά τους 10.000 τουρκαλβανούς του Αβδή Πασά.

Θοδωρής Αθανασιάδης

Φωτογραφίες: www.viewsofgreece.gr

ethnos.gr